Wycena aktuarialna rezerw na odprawy rentowe

Odprawa rentowa jest jednorazowym świadczeniem pieniężnym wypłacanym przez pracodawcę pracownikowi, którego stosunek pracy ustał w związku z jego przejściem na rentę z tytułu niezdolności do pracy. Stanowi o tym art. 92¹ Kodeksu Pracy.

Zgodnie z zapisami Kodeksu Pracy, odprawa rentowa jest świadczeniem powszechnym przysługującym wszystkim pracownikom w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia (wysokość odprawy rentowej może być zwiększona poprzez wewnętrzne uregulowania pracodawcy). Odprawę rentową może otrzymać osoba, która nie jest zdolna do kontynuowania zatrudnienia ze względu na stan zdrowia i rozwiąże stosunek pracy w związku z przejściem na rentę z tytułu niezdolności do pracy (do czego konieczne jest spełnienie określonych warunków). Rozwiązanie stosunku pracy może nastąpić z inicjatywy pracownika i pracodawcy, zarówno przez porozumienie stron, jak i wypowiedzenie umowy. Odprawy rentowej nie otrzyma jednak pracownik zwolniony przez pracodawcę dyscyplinarnie.

Przyznanie odprawy rentowej jest niezależne od innych odpraw, które przysługują pracownikowi, od stażu pracy oraz rodzaju umowy. Odprawa rentowa jest świadczeniem jednorazowym - jeżeli pracownik otrzymał odprawę, nie może ponownie nabyć do niej prawa. Potwierdza to również Sąd Najwyższy w wyroku z 18 marca 2010 roku, kiedy stwierdza, że "otrzymanie przez pracownika odprawy z tytułu przejścia na rentę z powodu niezdolności do pracy wyklucza nabycie przez tego pracownika prawa do kolejnej odprawy z tytułu przejścia na emeryturę lub prawa do odprawy uzupełniającej, stanowiącej różnicę wysokości odprawy emerytalnej i wysokości otrzymanej odprawy rentowej".

Odprawę rentową pracodawca powinien wypłacić pracownikowi nie później niż w terminie najbliższej wypłaty po fakcie spełnienia przez pracownika warunków do uzyskania świadczenia. Musi być ona wypłacona terminowo, a pracownik nie jest zobligowany do złożenia wniosku o przyznanie odprawy. Podobnie jak wynagrodzenie za pracę, odprawa rentowa podlega ochronie prawnej.

Odprawy rentowe - obok odpraw emerytalnych i rentowych - są świadczeniami, na które istnieje obowiązek tworzenia rezerw. Przy obliczaniu rezerwy na odprawę rentową stosuje się zasady, jakie obowiązują przy obliczaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy, ale bez dzielenia przez współczynnik i godziny.

Zgodnie z Międzynarodowymi Standardami Rachunkowości nr 19 (MSR 19), Krajowym Standardem Rachunkowości nr 6 (KSR 6) i Krajowym Standardem Aktuarialnym nr 1 (KSA 1) „Wycena zobowiązań z tytułu świadczeń pracowniczych”, zalecaną metodą wyceny rezerw na odprawy rentowe jest wycena aktuarialna, tzw. metoda prognozowanych świadczeń jednostkowych (ang. Projected Unit Method), zwana także metodą świadczeń narosłych w stosunku do stażu pracy. Powyższe standardy zalecają korzystać przy wycenie rezerw pracowniczych z pomocy aktuariusza - ustalenie wysokości rezerw aktuarialnych oparte jest na szeregu założeń długookresowych, których niewielkie zmiany powodują znaczne wahania końcowych wartości rezerw na świadczenia emerytalne.

Wartość rezerwy na odprawy rentowe jest ustalana na dzień bilansowy dla każdego pracownika. W wycenie bierze się pod uwagę m.in. takie czynniki jak:

• wysokość poszczególnych odpraw rentowych,
• prawdopodobieństwo wypłaty przyszłej odprawy rentowej,
• prawdopodobieństwo zgonu,
• tzw. czynnik dyskontujący itp.

W Polsce zgodnie z Kodeksem Pracy pracownikowi poza odprawami rentowymi przysługują także odprawy emerytalne i pośmiertne. Dodatkowo pracodawca może zdefiniować w układach zbiorowych pracy dodatkowe świadczenia pracownicze (np. nagrody jubileuszowe, deputaty węglowe, ekwiwalent energetyczny, ulgowe przejazdy, świadczenia medyczne itp.). Niezależnie od nazwy danego benefitu, należy podkreślić, że zgodnie z uregulowaniami MSR 19, KSR 6 i Krajowego Standardu Aktuarialnego nr 1 także na wszystkie powyższe świadczenia pracownicze należy obowiązkowo tworzyć aktuarialne rezerwy pracownicze.