Rezerwy na świadczenia pracownicze – kiedy spółka powinna dokonać na nie wyceny?

Regulacje dotyczące wyceny aktuarialnej rezerw na świadczenia pracownicze zawarte są w m.in. w Krajowym Standardzie Rachunkowości nr 6 „Rezerwy, bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów, zobowiązania warunkowe”.

Zasady te określają także sytuacje, w których jednostka powinna dokonać wyceny aktuarialnej rezerw na świadczenia pracownicze – odprawy emerytalne, rentowe czy nagrody jubileuszowe. Rezerwy pracownicze powinny zatem zostać wyznaczone przez spółkę, jeżeli:
1. ciąży na niej prawny lub zwyczajowy obowiązek świadczenia pracowniczego wynikającego z przyszłych zdarzeń
2. możliwe do wykonania jest wiarygodne oraz rzetelne oszacowanie danego zobowiązania, np. rezerwy na odprawy emerytalne, rezerwy na odprawy rentowe
3. istnieje prawdopodobieństwo, że wypełnienie ciążącego na niej obowiązku będzie wiązało się z wykorzystaniem posiadanych bądź przyszłych jej aktywów.

Zgodnie z KSR 6, rezerwy w jednostce nie są tworzone dla zdarzeń związanych z jej działalnością w przyszłości. W ksiągach rachunkowych bowiem w postaci rezerwy ujmowane są tylko skutki wykonania zobowiązania jednostki, które wynikają z przeszłych zdarzeń, a występowanie danego zobowiązania jest niezależne od przyszłych działań jednostki.

Wśród świadczeń pracowniczych, na które jednostki najczęściej tworzą aktuarialne rezerwy pracownicze znajdują się:
- odprawy emerytalne
- odprawy rentowe
- odprawy pośmiertne
- nagrody jubileuszowe
- niewykorzystany urlop wypoczynkowy
- deputaty węglowe
- Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych.

Świadczenia emerytalne, rentowe, pośmiertne oraz nagrody jubileuszowe są długoterminowymi świadczeniami pracowniczymi zależnymi od stażu pracy. Prawo do tych świadczeń pracownicy nabywają przez cały okres zatrudnienia, co skutkuje zobowiązaniem jednostki wobec pracowników w przyszłości.

Zasady dotyczące wyceny rezerw na świadczenia pracownicze, oprócz KSR 6, zawierają także Międzynarodowy Standard Rachunkowości nr 19 oraz Krajowy Standard Aktuarialny nr 1. Zgodnie z nimi, jednostka zobowiązana jest do wyceny aktuarialnej rezerw na świadczenia pracownicze nie rzadziej niż na datę bilansową. Rekomendują one także, aby wycena ta była dokonana przy użyciu metody aktuarialnej tzw. metody prognozowanych świadczeń jednostkowych, która zwana jest także metodą świadczeń narosłych w stosunku do stażu pracy. Standardy te zalecają także, aby podmiotem dokonującym wyceny rezerw pracowniczych był licencjonowany aktuariusz zatrudniany przez profesjonalne biuro aktuarialne. Jego doświadczenia oraz wiedza z zakresu matematyki finansowej i rachunku prawdopodobieństwa gwarantują, że wycena przeprowadzona będzie w sposób prawidłowy i wiarygodny. Ponadto, zgodnie z wymienionymi Standardami, przy wycenie aktuarialnej konieczne jest uwzględnienie wielu złożonych czynników makroekonomicznych i demograficznych, które mają kluczowe znaczenie dla wyniku wyceny rezerw na świadczenia pracownicze (stąd zalecenia dotyczące licencjonowanego aktuariusza lub biura aktuarialnego).

Zobacz również:

Rezerwy aktuarialne na nagrody jubileuszowe
Rezerwy akturialne na odprawy emerytalne i rentowe a Pracownicze Programy Emerytalne
Aktuarialna wycena rezerw pracowniczych – najważniejsze zagadnienia wyceny świadczeń pracowniczych
PPK – Pracownicze Plany Kapitałowe
PPK – informacje dla pracowników