Wycena rezerw na świadczenia pracownicze – rezerwy na odprawy pośmiertne

Odprawa pośmiertna jest świadczeniem pracowniczym wypłacanym przez pracodawcę rodzinie zmarłego pracownika. Przysługuje ona rodzinie pracownika w czasie trwania stosunku pracy, a także w okresie pobierania przez niego zasiłku z tytułu niezdolności do pracy wskutek choroby po rozwiązaniu stosunku pracy. Temat świadczenia pośmiertnego (a co jest z tym związane – rezerwy na odprawy pośmiertne) reguluje Kodeks Pracy w art. 93.

Prawo do otrzymania świadczenia pośmiertnego przysługuje małżonkowi, a także innym członkom rodziny, którzy spełniają warunki konieczne do uzyskania renty rodzinnej zgodnie z ustawą o emeryturach i rentach Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W przypadku, gdy odprawa pośmiertna przysługuje więcej niż jednej osobie, wówczas dzieli się ja w równych częściach między wszystkie uprawnione osoby.

Minimalną wysokość świadczenia pośmiertnego gwarantują zapisy Kodeksu Pracy, uzależniona jest natomiast od okresu zatrudnienia u danego pracodawcy. Wliczane są również okresy zatrudnienia u poprzedniego pracodawcy, jeśli zachodził przypadek następstwa prawnego pracodawcy. Podstawę do ustalenia wysokości świadczenia pośmiertnego ustala się na podstawie wynagrodzenia obliczonego wg zasad obowiązujących jak przy wyliczaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy. Wysokość odprawy pośmiertnej zgodnej z Kodeksem Pracy wynosi:
- jednomiesięczne wynagrodzenie – jeśli okres zatrudnienia jest krótszy niż 10 lat,
- trzymiesięczne wynagrodzenie – jeśli okres zatrudnienia wynosi co najmniej 10 lat,
- sześciomiesięczne wynagrodzenie – jeśli okres zatrudnienia wynosi min. 15 lat.

Wysokość odprawy pośmiertnej może być dowolnie podwyższana poprzez wewnętrzne uregulowania obowiązujące w spółce (regulamin wynagradzania lub zakładowy układ zbiorowy pracy) lub np. przez uregulowania branżowe.

Pracodawca zwolniony jest z wypłaty odprawy pośmiertnej, a co za tym idzie z obowiązku tworzenia rezerw na świadczenia pracownicze, jeżeli ubezpieczył on pracownika na życie na własny koszt, a odszkodowanie, które ma zostać wypłacone przez instytucję ubezpieczeniową wyniesie nie mniej niż wynosi odprawa pośmiertna.

Przekonanie o tym, że nie ma konieczności tworzenia rezerwy na odprawy pośmiertne, gdyż ich wysokość jest bilansowo nieistotna, jest często błędne. Rezerwy na odprawy pośmiertne, wypłacane jedynie w oparciu o zapisy Kodeksu Pracy, stanowią średnio około 30% sumy miesięcznych wynagrodzeń pracowników. W porównaniu do rezerwy na odprawy emerytalne i rentowe bywają one nawet trzykrotnie wyższe – mimo to, rezerwy na odprawy emerytalne i rentowe są tworzone, a na odprawy pośmiertne już nie (wynika to często z nieświadomości w spółce co do wysokości potencjalnych rezerw na odprawy pośmiertne). Różnice te mogą być większe, jeżeli podczas wyznaczania rezerwy na odprawy pośmiertne należy uwzględnić regulamin wynagradzania jednostki lub jej układ zbiorowy pracy, które mogą być korzystniejsze niż kodeksowe.

Zalecaną metodą szacowania rezerwy na odprawy pośmiertne (tak jak i na pozostałe rezerwy pracownicze, takie jak rezerwy na odprawy emerytalne, rentowe, nagrody jubileuszowe itp.) jest wycena aktuarialna. Do jej wyznaczenia, zgodnie z Międzynarodowym Standardem Rachunkowości nr 19 (MSR 19) „Świadczenia pracownicze”, Krajowym Standardem Rachunkowości nr 6 (KSR 6) i Krajowym Standardem Aktuarialnym nr 1 (KSA 1) stosować należy tzw. metodę prognozowanych świadczeń jednostkowych, która zwana jest także metodą świadczeń narosłych w stosunku do stażu pracy.

Wysokość rezerwy na odprawy pośmiertne zależy w głównej mierze od prawdopodobieństwa śmierci pracownika, jego wieku i płci. Aktuariusz, który dokonuje wyceny rezerw na zobowiązania, w tym rezerwy na odprawy pośmiertne, uwzględnia wiele założeń demograficznych i finansowych, które mają znaczny wpływ na wysokość rezerw pracowniczych. Jeżeli rezerwy pracownicze wyznaczone są w oparciu o niewłaściwe założenia, ich wysokość może zostać zawyżona lub niedoszacowana. Złożoność wyceny aktuarialnej sprawia zatem, że wyceny rezerw na zobowiązania powinien dokonać licencjonowany aktuariusz, zatrudniony przez profesjonalne biuro aktuarialne.

Zobacz również:

Wycena rezerw na świadczenia pracownicze – nagrody jubileuszowe
KSR 6 – metodologia wyceny rezerw na odprawy emerytalne, odprawy rentowe, nagrody jubileuszowe itp.
Obowiązek tworzenia i wyceny rezerw na świadczenia pracownicze