Nagrody jubileuszowe
Ustawa o rachunkowości (tekst jednolity)
Krajowy Standard Rachunkowości nr 6 (KSR 6) (tekst jednolity)
Międzynarodowy Standard Rachunkowości nr 19 (MSR 19) (tekst jednolity)
Krajowym Standardem Aktuarialnym nr 1 (KSA 1) (tekst jednolity)
Najważniejsze aspekty dotyczące wyceny rezerw na nagrody jubileuszowe:
- Nagrody jubileuszowe a przepisy prawa pracy
- Kryteria przyznawania nagród jubileuszowych - staż pracy
- Kryteria przyznawania nagród jubileuszowych - forma i wysokość wypłaty
Nagrody jubileuszowe a przepisy prawa pracy
Wypłata nagród jubileuszowych nie jest regulowana przez przepisy Kodeksu Pracy. Decyzje w tej sprawie zależą od wewnętrznych dokumentów spółki, takich jak regulamin pracy czy zakładowe układy zbiorowe. Przepisy dotyczące tych nagród mogą obejmować także konkretne grupy zawodowe. W niektórych przypadkach zasady przyznawania nagród jubileuszowych określają przepisy wykonawcze do ustaw, m.in. dotyczące pracowników samorządowych, zakładów opieki zdrowotnej czy służby cywilnej, a także akty prawne odnoszące się np. do pracowników górnictwa.
Mimo że nagrody jubileuszowe nie są powszechnym elementem pakietu świadczeń pracowniczych, to w firmach, które je przyznają, rezerwy na ten cel mogą być znaczne. Często przewyższają one rezerwy tworzone na odprawy emerytalne lub rentowe, a ich wysokość rośnie, gdy nagrody są przyznawane wielokrotnie w trakcie zatrudnienia pracownika.
Mimo że nagrody jubileuszowe nie są powszechnym elementem pakietu świadczeń pracowniczych, to w firmach, które je przyznają, rezerwy na ten cel mogą być znaczne. Często przewyższają one rezerwy tworzone na odprawy emerytalne lub rentowe, a ich wysokość rośnie, gdy nagrody są przyznawane wielokrotnie w trakcie zatrudnienia pracownika.
Kryteria przyznawania nagród jubileuszowych - staż pracy
Zasadą jest, że prawo do nagrody jubileuszowej nabywa pracownik, który w czasie zatrudnienia spełni przesłankę posiadania odpowiedniego stażu pracy. Pogląd ten podzielił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 czerwca 2008 r. (I PK 292/07), podnosząc, że ze swej istoty gratyfikacja jubileuszowa przysługuje za wieloletnią pracę. Jeśli stosunek pracy zostanie rozwiązany przed ukończeniem właściwego stażu pracy, to pracownik nie nabywa prawa do nagrody jubileuszowej z zastrzeżeniem wskazanych w tabeli przepisów branżowych. Odstępstwo od ogólnie przyjętej zasady, że pracownik nabywa prawo do nagrody jubileuszowej po upływie określonego stażu pracy polega na tym, iż w przypadku niektórych grup zawodowych ustawodawca skrócił ten termin, jeśli rozwiązanie stosunku pracy następuje w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy. W takich przypadkach odpowiednie przepisy wprowadzają regulację, według której pracownikowi, któremu do nabycia prawa do nagrody jubileuszowej brakuje mniej niż 12 miesięcy, licząc od dnia rozwiązania stosunku pracy, nagrodę tę powinno wypłacić się dniu rozwiązania stosunku pracy.
Wskazuje się tu przede wszystkim na przepisy dotyczące nauczycieli, pracowników Biura Ochrony Rządu, Straży Granicznej, pracowników samorządowych oraz innych wyliczonych w Załączniku Nr 1.
W zależności od uregulowania warunków nabycia prawa do nagrody jubileuszowej w przepisach wewnątrzzakładowych, nagroda jubileuszowa może przysługiwać wyłącznie za zakładowy staż pracy, a więc z wyłączeniem okresów zatrudnienia u innych pracodawców, albo też z uwzględnieniem okresów innego, poprzedniego zatrudnienia (ogólny staż pracy).
Jak zauważył Sąd Najwyższy w uzasadnieniu do wyroku z dnia 22 stycznia 2002 r., I PKN 820/00, odpowiednie przepisy mogą wyłączyć przy ustalaniu okresu zatrudnienia uprawniającego do nagrody niektóre okresy pozostawania w stosunku pracy z pracodawcą, u którego pracownik nabył do niej prawo, mogą też zezwalać na zaliczenie do zakładowego stażu pracy okresów zatrudnienia u innych pracodawców, jak również okresów innych niż zatrudnienie. Jednak ustalenie okresu uprawniającego do nagrody jubileuszowej z pominięciem niektórych okresów pozostawania w stosunku pracy lub z uwzględnieniem okresów innego zatrudnienia wymaga wyraźnej podstawy prawnej.
Wskazuje się tu przede wszystkim na przepisy dotyczące nauczycieli, pracowników Biura Ochrony Rządu, Straży Granicznej, pracowników samorządowych oraz innych wyliczonych w Załączniku Nr 1.
W zależności od uregulowania warunków nabycia prawa do nagrody jubileuszowej w przepisach wewnątrzzakładowych, nagroda jubileuszowa może przysługiwać wyłącznie za zakładowy staż pracy, a więc z wyłączeniem okresów zatrudnienia u innych pracodawców, albo też z uwzględnieniem okresów innego, poprzedniego zatrudnienia (ogólny staż pracy).
Jak zauważył Sąd Najwyższy w uzasadnieniu do wyroku z dnia 22 stycznia 2002 r., I PKN 820/00, odpowiednie przepisy mogą wyłączyć przy ustalaniu okresu zatrudnienia uprawniającego do nagrody niektóre okresy pozostawania w stosunku pracy z pracodawcą, u którego pracownik nabył do niej prawo, mogą też zezwalać na zaliczenie do zakładowego stażu pracy okresów zatrudnienia u innych pracodawców, jak również okresów innych niż zatrudnienie. Jednak ustalenie okresu uprawniającego do nagrody jubileuszowej z pominięciem niektórych okresów pozostawania w stosunku pracy lub z uwzględnieniem okresów innego zatrudnienia wymaga wyraźnej podstawy prawnej.
Kryteria przyznawania nagród jubileuszowych - forma i wysokość wypłaty
Brak jest przepisów określających formę, w jakiej nagroda jubileuszowa powinna być wypłacana. Najczęściej ma ona postać pieniężną, a jej wysokość może być określana jako wielokrotność miesięcznego wynagrodzenia za pracę. W związku z brakiem regulacji narzucających formę wypłaty nagród jubileuszowych, można stwierdzić, że rozstrzygnięcie tej kwestii pozostawione zostało pracodawcom. W konsekwencji, nagroda jubileuszowa może być wypłacana także w formie niepieniężnej. Warto wspomnieć tu o przepisach odnoszących się do formy i sposobu wypłaty wynagrodzenia jako takiego, zgodnie z którymi pracodawca jest zobowiązany do wypłaty wynagrodzenia w formie pieniężnej, natomiast częściowe spełnienie wynagrodzenia w innej formie niż pieniężna jest dopuszczalne tylko wówczas, gdy jest to przewidziane w ustawowych przepisach prawa pracy lub w układzie zbiorowym pracy (art. 86 § 2 KP). Przepis nie wspomina o możliwości uregulowania tej kwestii w regulaminach wynagradzania. Jednak w naszej ocenie przepis art. 86 § 2 KP należy stosować do wypłaty nagrody jubileuszowej jedynie w sposób odpowiedni, bezpośrednio stosuje się go jedynie do wypłaty samego wynagrodzenia. Wydaje się więc, że kwestie dotyczące wypłaty nagrody jubileuszowej mogą zostać uregulowane również w drodze regulaminów wynagrodzeń oraz w indywidualnych umowach o pracę.
Zwykle podstawę obliczenia nagrody jubileuszowej stanowi wynagrodzenie przysługujące pracownikowi w dniu nabycia prawa do nagrody, a jeżeli dla pracownika jest to korzystniejsze - wynagrodzenie przysługujące w dniu jej wypłaty. W niektórych przepisach branżowych nagrodę oblicza się według zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy. Praktyka życia gospodarczego zna również inne kryteria stanowiące podstawę do ustalania wielkości i wartości nagrody jubileuszowej.
W naszej ocenie z faktu zaliczenia nagrody jubileuszowej do jednego z elementów posiadających charakter wynagrodzenia wynika, że ma do niej zastosowanie art. 84 KP wprowadzający bezwzględny zakaz zrzeczenia się przez pracownika wynagrodzenia za pracę. Czynność prawna dokonana wbrew dyspozycji tego przepisu musi być uznana za nieważną na podstawie art. 58 § 1 KC w związku z art. 300 KP (wyrok SN z dnia 15 listopada 2006 r., I BP 12/06). Aprobująco w tym przedmiocie wypowiada się doktryna.
Oczywiście możliwa jest sytuacja, gdy ze względu na sytuację finansową pracodawcy strony układu zakładowego lub ponadzakładowego mogą zawiesić jego obowiązywanie w całości lub w części np. właśnie w części odnoszącej się do kwestii wypłat nagród jubileuszowych. Takie porozumienie podlega rejestracji analogicznie jak w przypadku układów zakładowych lub ponadzakładowych.
Zwykle podstawę obliczenia nagrody jubileuszowej stanowi wynagrodzenie przysługujące pracownikowi w dniu nabycia prawa do nagrody, a jeżeli dla pracownika jest to korzystniejsze - wynagrodzenie przysługujące w dniu jej wypłaty. W niektórych przepisach branżowych nagrodę oblicza się według zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy. Praktyka życia gospodarczego zna również inne kryteria stanowiące podstawę do ustalania wielkości i wartości nagrody jubileuszowej.
W naszej ocenie z faktu zaliczenia nagrody jubileuszowej do jednego z elementów posiadających charakter wynagrodzenia wynika, że ma do niej zastosowanie art. 84 KP wprowadzający bezwzględny zakaz zrzeczenia się przez pracownika wynagrodzenia za pracę. Czynność prawna dokonana wbrew dyspozycji tego przepisu musi być uznana za nieważną na podstawie art. 58 § 1 KC w związku z art. 300 KP (wyrok SN z dnia 15 listopada 2006 r., I BP 12/06). Aprobująco w tym przedmiocie wypowiada się doktryna.
Oczywiście możliwa jest sytuacja, gdy ze względu na sytuację finansową pracodawcy strony układu zakładowego lub ponadzakładowego mogą zawiesić jego obowiązywanie w całości lub w części np. właśnie w części odnoszącej się do kwestii wypłat nagród jubileuszowych. Takie porozumienie podlega rejestracji analogicznie jak w przypadku układów zakładowych lub ponadzakładowych.
Kryteria przyznawania nagród jubileuszowych - termin wypłaty
Zasadą jest, że pracownik nabywa prawo do nagrody jubileuszowej, w momencie, gdy jest pracownikiem danego pracodawcy w dniu upływu okresu zatrudnienia upoważniającego go do tej nagrody. W związku z powyższym wypłata nagrody jubileuszowej powinna nastąpić w dniu następującym po upływie okresu uprawniającego do nabycia tej nagrody. Jednak, jeżeli obowiązujące u danego pracodawcy przyjęte przepisy ustalają, np. jako termin wypłaty nagrody jubileuszowej termin wypłaty następnego wynagrodzenia to wypłata nagrody jubileuszowej powinna nastąpić w tym dniu.
Kryteria przyznawania nagród jubileuszowych - przedawnienie
Zgodnie z art. 291 § 1 KP, roszczenia ze stosunku pracy ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Oznacza to, że roszczenia pracowników związane z wypłatą nagród jubileuszowych przedawniają się z upływem 3 lat od dnia, w którym stały się wymagalne. Ponadto, roszczenia przedawnionego nie można dochodzić, chyba że ten, przeciwko komu roszczenie przysługuje, zrzeka się korzystania z przedawnienia. Zrzeczenie dokonane przed upływem przedawnienia jest nieważne (art. 292 KP).
Przepisy dotyczące nagrody jubileuszowej w przypadku przejścia zakładu pracy
Zgodnie z art. 231 KP w razie przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę staje się on z mocy prawa stroną w dotychczasowych stosunkach pracy. Powyższy skutek następuje w chwili przejęcia zakładu, automatycznie, z mocy prawa (wyrok SN z dnia 19 października 2010 r., I PK 91/10). Pracodawcę przejmującego zakład pracy wiążą dotychczasowe warunki umów o pracę, w tym także postanowienia dotyczące przyznawania i wypłaty nagród jubileuszowych.
Zasada związania nowego pracodawcy treścią stosunku pracy istniejącego w dacie przejścia zakładu pracy na nowego pracodawcę ulega dodatkowemu wzmocnieniu w przypadku warunków zatrudnienia kształtowanych postanowieniami układów zbiorowych pracy, którymi przed datą przejścia zakładu pracy byli objęci przejmowani pracownicy. Konsekwencje przejścia zakładu pracy na nowego pracodawcę w tym zakresie reguluje art. 2418 KP, stanowiący realizację normy art. 3 ust. 3 dyrektywy 2001/23/WE w sprawie zbliżania ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się do ochrony praw pracowniczych w przypadku przejęcia przedsiębiorstw, zakładów lub części przedsiębiorstw lub zakładów (Dz.U.UE L z dnia 22 marca 2001 r.).
Zgodnie z art. 2418 § 1 i 2 KP w okresie jednego roku od przejścia zakładu lub jego części na nowego pracodawcę do pracowników stosuje się postanowienia układu zbiorowego pracy, którym byli objęci przed przejściem zakładu pracy, przy czym stosuje się je w brzmieniu obowiązującym w dacie przejścia zakładu, po upływie zaś tego okresu wynikające z układu warunki pracy i płacy przejętych pracowników mogą być zmienione jedynie w drodze ich wypowiedzenia. Z racji ściśle, bezwzględnie obowiązującego charakteru unormowań art. 231 KP i art. 2418 KP nie jest możliwe ich wyłączenie w drodze porozumienia pracownika z pracodawcą lub pracodawców, pomiędzy którymi następuje przejście zakładu pracy. Dlatego też na zasadach określonych w powyższych artykułach regulacje dotyczące nagrody jubileuszowej obowiązujące u dotychczasowego pracodawcy w dniu przejścia zakładu pracy, będą obowiązywać u nowego pracodawcy.
Zasada związania nowego pracodawcy treścią stosunku pracy istniejącego w dacie przejścia zakładu pracy na nowego pracodawcę ulega dodatkowemu wzmocnieniu w przypadku warunków zatrudnienia kształtowanych postanowieniami układów zbiorowych pracy, którymi przed datą przejścia zakładu pracy byli objęci przejmowani pracownicy. Konsekwencje przejścia zakładu pracy na nowego pracodawcę w tym zakresie reguluje art. 2418 KP, stanowiący realizację normy art. 3 ust. 3 dyrektywy 2001/23/WE w sprawie zbliżania ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się do ochrony praw pracowniczych w przypadku przejęcia przedsiębiorstw, zakładów lub części przedsiębiorstw lub zakładów (Dz.U.UE L z dnia 22 marca 2001 r.).
Zgodnie z art. 2418 § 1 i 2 KP w okresie jednego roku od przejścia zakładu lub jego części na nowego pracodawcę do pracowników stosuje się postanowienia układu zbiorowego pracy, którym byli objęci przed przejściem zakładu pracy, przy czym stosuje się je w brzmieniu obowiązującym w dacie przejścia zakładu, po upływie zaś tego okresu wynikające z układu warunki pracy i płacy przejętych pracowników mogą być zmienione jedynie w drodze ich wypowiedzenia. Z racji ściśle, bezwzględnie obowiązującego charakteru unormowań art. 231 KP i art. 2418 KP nie jest możliwe ich wyłączenie w drodze porozumienia pracownika z pracodawcą lub pracodawców, pomiędzy którymi następuje przejście zakładu pracy. Dlatego też na zasadach określonych w powyższych artykułach regulacje dotyczące nagrody jubileuszowej obowiązujące u dotychczasowego pracodawcy w dniu przejścia zakładu pracy, będą obowiązywać u nowego pracodawcy.
Stanowiska organów administracji państwowej dotyczące nagród jubileuszowych:
Stanowisko Urzędu Skarbowego dotyczące nagród jubileuszowych
Zgodnie z treścią art. 9 ust. 1 Ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych („Ustawa”), opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.
W nawiązaniu do przepisów Ustawy ustawodawca określa rodzaje źródeł przychodu i definiuje (art. 10 i 12 Ustawy) przychód ze stosunku pracy (w tym nagrody), jako podstawę do opodatkowania. Za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy (...) uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze (...) a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona. (...). Zgodnie z postanowieniem Naczelnika Pierwszego Urzędu Skarbowego w Lublinie o zakresie stosowania przepisów prawa podatkowego z dnia 31 maja 2005 r., P-l/415/19/2005, nagroda jubileuszowa ma swoje źródło w stosunku pracy i jest przychodem, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 1 Ustawy. Przepisy podatkowe nie zwolniły od opodatkowania podatkiem dochodowym nagród jubileuszowych. Powyżej zacytowane stanowiska w naszej ocenie przesądzają o tym, że nagroda jubileuszowa ma charakter wynagrodzeniowy i jest przychodem a w konsekwencji stanowi podstawę do opodatkowania podatkiem dochodowym.
W nawiązaniu do przepisów Ustawy ustawodawca określa rodzaje źródeł przychodu i definiuje (art. 10 i 12 Ustawy) przychód ze stosunku pracy (w tym nagrody), jako podstawę do opodatkowania. Za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy (...) uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze (...) a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona. (...). Zgodnie z postanowieniem Naczelnika Pierwszego Urzędu Skarbowego w Lublinie o zakresie stosowania przepisów prawa podatkowego z dnia 31 maja 2005 r., P-l/415/19/2005, nagroda jubileuszowa ma swoje źródło w stosunku pracy i jest przychodem, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 1 Ustawy. Przepisy podatkowe nie zwolniły od opodatkowania podatkiem dochodowym nagród jubileuszowych. Powyżej zacytowane stanowiska w naszej ocenie przesądzają o tym, że nagroda jubileuszowa ma charakter wynagrodzeniowy i jest przychodem a w konsekwencji stanowi podstawę do opodatkowania podatkiem dochodowym.
Stanowisko ZUS dotyczące nagród jubileuszowych
Zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe wyłączone są te przychody uzyskane tytułem nagrody jubileuszowej (gratyfikacji), jeżeli według zasad określających warunki ich przyznawania przysługują pracownikowi nie częściej, niż co 5 lat. Jak czytamy w piśmie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 9 czerwca 2011 r., DI/100000/451/333/2011/KG, decydujące znaczenie w kontekście zwolnienia tego typu świadczeń pieniężnych z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne ustawodawca przypisał periodycznemu (nie częstszemu, niż co 5 lat) nabywaniu przez pracownika prawa do ich uzyskania na podstawie wewnętrznych przepisów obowiązujących u pracodawcy. Bez znaczenia prawnego pozostaje natomiast fakt daty wypłacenia tych świadczeń pracownikowi (wypłata tych świadczeń może nastąpić, więc w okresie krótszym niż 5 lat od dnia uzyskania przez pracownika poprzedniej nagrody jubileuszowej).
Stanowisko ZUS w tym zakresie dowodzi, że nagroda jubileuszowa jest zwolniona od obowiązku odprowadzenia składek na ubezpieczenia społeczne w tych wypadkach, jeśli pracownik nabywa to prawo periodycznie nie częściej, niż co 5 lat.
Stanowisko ZUS w tym zakresie dowodzi, że nagroda jubileuszowa jest zwolniona od obowiązku odprowadzenia składek na ubezpieczenia społeczne w tych wypadkach, jeśli pracownik nabywa to prawo periodycznie nie częściej, niż co 5 lat.
Stanowisko Ministerstwa Finansów dotyczące nagród jubileuszowych
Zgodnie z interpretacją indywidualną (ogłoszoną na stronach Ministerstwa Finansów) Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z dnia 29 września 2009 r., w której przedstawiony został stan faktyczny dotyczący kontroli dokonanej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Wnioskodawca dokonał korekty naliczenia nagród jubileuszowych dwóch pracowników, od nagród potrącono podatek wraz ze składką zdrowotną, którą Zakład Ubezpieczeń Społecznych uznał za nienależnie pobraną i zwrócił ją na konto wnioskodawcy. W związku z tym istnieje konieczność dokonania dopłaty.
Stanowisko to potwierdza m.in., że od nagród jubileuszowych nie odprowadza się składek na ubezpieczenie społeczne.
Stanowisko to potwierdza m.in., że od nagród jubileuszowych nie odprowadza się składek na ubezpieczenie społeczne.