Obowiązek tworzenia rezerw na świadczenia pracownicze
Kodeks Pracy (tekst jednolity)
Ustawa o rachunkowości (tekst jednolity)
Krajowy Standard Rachunkowości nr 6 (KSR 6) (tekst jednolity)
Międzynarodowy Standard Rachunkowości nr 19 (MSR 19) (tekst jednolity)
Krajowym Standardem Aktuarialnym nr 1 (KSA 1) (tekst jednolity)
Najważniejsze aspekty dotyczące obowiązku tworzenia rezerw na świadczenia pracownicze:
1. Obowiązek tworzenia rezerw na świadczenia pracownicze
2. Kto ma obowiązek tworzenia rezerw na świadczenia pracownicze?
3. Jakie są wyłączenia z obowiązku tworzenia rezerw na świadczenia pracownicze?
4. Aktuariusz, czyli kto powinien wyceniać rezerwy na świadczenia pracownicze.
2. Kto ma obowiązek tworzenia rezerw na świadczenia pracownicze?
3. Jakie są wyłączenia z obowiązku tworzenia rezerw na świadczenia pracownicze?
4. Aktuariusz, czyli kto powinien wyceniać rezerwy na świadczenia pracownicze.
1. Obowiązek tworzenia rezerw na świadczenia pracownicze
Obowiązek tworzenia rezerw na świadczenia pracownicze wynika bezpośrednio z ustawy o rachunkowości (art. 39 ust. 2 pkt 2), która stanowi o obowiązku dokonywania biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów na rzecz pracownika wynikających w szczególności z obowiązku wykonania, związanych z bieżącą działalnością, przyszłych świadczeń na rzecz pracowników.
Zgodnie z art. 39 ust. 2 pkt 2 Ustawy o rachunkowości tworzenie rezerw na świadczenia pracownicze jest obowiązkowe:
„Jednostki dokonują biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów (…) wynikających w szczególności: (…) z przyszłych świadczeń na rzecz pracowników, w tym świadczeń emerytalnych.”
Zgodnie z art. 39 ust. 2 pkt 2 Ustawy o rachunkowości tworzenie rezerw na świadczenia pracownicze jest obowiązkowe:
„Jednostki dokonują biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów (…) wynikających w szczególności: (…) z przyszłych świadczeń na rzecz pracowników, w tym świadczeń emerytalnych.”
2. Kto ma obowiązek tworzenia rezerw na świadczenia pracownicze?
Ze względu na zapisy Kodeksu Pracy, można uznać, że jeżeli jednostka nie występuje w katalogu wyłączeń opisanych poniżej, to obowiązek tworzenia rezerw na świadczenia pracownicze dotyczy wszystkich pozostałych firm w Polsce – wynika to wprost z zapisów Art. 92 Kodeku Pracy:
„Pracownikowi spełniającemu warunki uprawniające do renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na rentę lub emeryturę, przysługuje odprawa pieniężna (…).”
oraz z zapisów Art. 93:
„W razie śmierci pracownika w czasie trwania stosunku pracy lub w czasie pobierania po jego rozwiązaniu zasiłku z tytułu niezdolności do pracy wskutek choroby, rodzinie przysługuje od pracodawcy odprawa pośmiertna.”
W regulaminach wynagradzania, wewnętrznych oraz branżowych układach zbiorowych pracy itp., mogą także występować innego typu świadczenia, na które także występuje obowiązek tworzenia rezerw na świadczenia pracownicze, np.:
„Pracownikowi spełniającemu warunki uprawniające do renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na rentę lub emeryturę, przysługuje odprawa pieniężna (…).”
oraz z zapisów Art. 93:
„W razie śmierci pracownika w czasie trwania stosunku pracy lub w czasie pobierania po jego rozwiązaniu zasiłku z tytułu niezdolności do pracy wskutek choroby, rodzinie przysługuje od pracodawcy odprawa pośmiertna.”
W regulaminach wynagradzania, wewnętrznych oraz branżowych układach zbiorowych pracy itp., mogą także występować innego typu świadczenia, na które także występuje obowiązek tworzenia rezerw na świadczenia pracownicze, np.:
- nagrody jubileuszowe
- odpis na Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych (ZFŚS)
- ekwiwalent energetyczny
- ulgowe przejazdy
- deputaty węglowe itp.
3. Jakie są wyłączenia z obowiązku tworzenia rezerw na świadczenia pracownicze?
Ustawa o rachunkowości w art. 39 wymienia literalnie jednostki, które są zwolnione z obowiązku tworzenia rezerw na świadczenia pracownicze:
- organizacje pozarządowe
- mikro oraz małe jednostki, przy czym zwolnienie to nie obejmuje: spółek kapitałowych, komandytowo-akcyjnych i jawnych lub komandytowych, których wszystkimi wspólnikami ponoszącymi nieograniczoną odpowiedzialność są spółki kapitałowe, spółki komandytowo-akcyjne lub spółki z innych państw o podobnej do tych spółek formie prawnej
- osoby prawne i jednostki organizacyjne działające na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, o stosunku Państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, jeżeli ich cele statutowe obejmują prowadzenie działalności pożytku publicznego
- stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego prowadzące działalność pożytku publicznego
- jednostki budżetowe
Wszystkie pozostałe podmioty mają obowiązek tworzenia rezerw na świadczenia pracownicze, chyba, że są one nieistotne bilansowo. Należy tu jednak pamiętać, że zgodnie z Art. 4 Ustawy o rachunkowości:
„Nie można uznać poszczególnych pozycji za nieistotne, jeżeli wszystkie nieistotne pozycje o podobnym charakterze łącznie uznaje się za istotne.”
Zgodnie z powyższym, należy najpierw wycenić rezerwy pracownicze na wszystkie świadczenia pracownicze obowiązujące w danej jednostce (np. rezerwy na odprawy emerytalne, rentowe i pośmiertne, rezerwy na nagrody jubileuszowe itp.) i dopiero po ich zsumowaniu podjąć taką decyzję.
Jednostki w przypadku stwierdzenia, że rezerwy pracownicze są nieistotne bilansowo, powinny co maksymalnie 3 lata weryfikować ponownie ich wysokość, a także poziom ich istotności. Wynika to głównie z możliwych zmian regulacji dotyczących świadczeń pracowniczych, zmian demograficznych wśród pracowników, makroekonomicznych, zmian stóp procentowych (dyskontowych), wzrostem wynagrodzeń itp.
„Nie można uznać poszczególnych pozycji za nieistotne, jeżeli wszystkie nieistotne pozycje o podobnym charakterze łącznie uznaje się za istotne.”
Zgodnie z powyższym, należy najpierw wycenić rezerwy pracownicze na wszystkie świadczenia pracownicze obowiązujące w danej jednostce (np. rezerwy na odprawy emerytalne, rentowe i pośmiertne, rezerwy na nagrody jubileuszowe itp.) i dopiero po ich zsumowaniu podjąć taką decyzję.
Jednostki w przypadku stwierdzenia, że rezerwy pracownicze są nieistotne bilansowo, powinny co maksymalnie 3 lata weryfikować ponownie ich wysokość, a także poziom ich istotności. Wynika to głównie z możliwych zmian regulacji dotyczących świadczeń pracowniczych, zmian demograficznych wśród pracowników, makroekonomicznych, zmian stóp procentowych (dyskontowych), wzrostem wynagrodzeń itp.
4. Aktuariusz, czyli kto powinien wyceniać rezerwy na świadczenia pracownicze.
Ze względu na skomplikowane wyliczenia, Krajowy Standard Rachunkowości nr 6 (KSR 6) oraz Międzynarodowe Standardy Rachunkowości nr 19 (MSR 19) zalecają skorzystanie z usług licencjonowanego aktuariusza lub biura aktuarialnego do wyznaczenia wartości rezerw na świadczenia pracownicze.
Powyższe standardy zalecają także do wyceny aktuarialnej rezerw na świadczenia pracownicze używać metody prognozowanych świadczeń jednostkowych (Projected Unit Metod), która wymaga przyjęcia szeregu założeń aktuarialnych, finansowych, demograficznych itp. oraz skomplikowanych algorytmów matematycznych, z którymi biegły aktuariusz nie będzie miał problemów.
Powyższe standardy zalecają także do wyceny aktuarialnej rezerw na świadczenia pracownicze używać metody prognozowanych świadczeń jednostkowych (Projected Unit Metod), która wymaga przyjęcia szeregu założeń aktuarialnych, finansowych, demograficznych itp. oraz skomplikowanych algorytmów matematycznych, z którymi biegły aktuariusz nie będzie miał problemów.